Bánh oản là gì? Đây là loại bánh truyền thống dâng cúng tổ tiên trong các dịp lễ Tết, mang ý nghĩa thành kính, biết ơn và cầu mong bình an cho gia đạo.
Bánh oản là gì mà lại luôn hiện diện trên mâm cúng mỗi dịp lễ Tết hay rằm, giỗ chạp của người Việt? Không chỉ là món bánh truyền thống, oản còn chứa đựng giá trị tâm linh sâu sắc, thể hiện tấm lòng thành kính dâng lên tổ tiên.
1Bánh oản là gì?
Bánh oản là một loại bánh truyền thống gắn bó sâu sắc với văn hóa tâm linh của người Việt. Bánh được làm từ các loại bột nếp, bột huỳnh tinh, bột đậu xanh, bột đậu quyên, kết hợp với đường và các nguyên liệu khác, rồi nấu chín và tạo hình bằng khuôn với các hoa văn như chữ Thọ, chữ Lễ, chữ Phúc, hình hoa sen hay trái đào tiên.
Bánh thường có màu sắc ngũ sắc (xanh, đỏ, tím, vàng, trắng) và được dùng trong các dịp lễ tết, giỗ chạp, để dâng lên bàn thờ tổ tiên, tại đình, chùa, thể hiện sự thành kính và tôn trọng đối với thần linh và ông bà tổ tiên.
Ngoài tên gọi bánh oản, món bánh này còn được biết đến với các tên gọi khác như bánh cộ hoặc bánh in, tùy vùng miền. Bánh mang ý nghĩa sâu sắc trong tín ngưỡng và tâm linh, biểu tượng cho sự thanh khiết, tinh hoa trời đất và có hình dáng đặc trưng như một tòa tháp nhỏ, tượng trưng cho sự trường tồn, không có điểm bắt đầu và kết thúc.
2Nguồn gốc và ý nghĩa của bánh oản trong văn hóa Việt Nam
Dưới đây là đôi nét về nguồn gốc hình thành và giá trị tâm linh mà bánh oản mang trong đời sống văn hóa Việt.
Nguồn gốc của bánh oản
Bánh oản là món bánh truyền thống lâu đời của văn hóa Việt Nam, xuất phát từ vùng đồng bằng sông Hồng. Ban đầu còn được gọi là oản đường hay bánh khảo, gắn liền với các lễ nghi thờ cúng tổ tiên, Phật giáo và tín ngưỡng dân gian.
Hình dáng bánh lấy cảm hứng từ các tòa tháp Phật giáo, tạo bằng khuôn với hoa văn chữ Thọ, Lễ, Phúc hoặc hình hoa sen, thể hiện sự trang trọng trong các dịp lễ tết, giỗ chạp và thờ cúng.
Ý nghĩa tâm linh
Bánh oản không chỉ là món ăn truyền thống mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Hình dáng tròn tượng trưng cho vòng tuần hoàn sinh - tử và tái sinh, không có điểm bắt đầu hay kết thúc, phản ánh quan niệm về đất trời và tạo hóa trong Phật giáo.
Bánh dùng làm lễ vật dâng cúng tổ tiên, Thần Tài, đình, chùa, thể hiện sự thành kính, mong cầu tài lộc, bình an và sự trường tồn của dòng họ. Màu sắc ngũ sắc và các hoa văn trên bánh là biểu tượng cho sự tinh khiết, thịnh vượng và phúc lộc trong tín ngưỡng truyền thống.
3Cách làm bánh oản truyền thống đơn giản tại nhà
Dưới đây là hướng dẫn từng bước giúp bạn tự làm bánh oản tại nhà vừa đẹp mắt vừa giữ trọn hương vị truyền thống.
Nguyên liệu làm bánh oản
Dưới đây là những nguyên liệu cơ bản cần chuẩn bị để làm bánh oản:
- 500g bột nếp (có thể rang chín trước để bánh thơm và xốp hơn)
- 30g bột năng
- 500g đường trắng
- 200ml nước lọc
- ¼ thìa cà phê nước cốt chanh
- 2 thìa cà phê nước hoa bưởi (tạo hương thơm đặc trưng cho bánh)
- Lá dứa (tùy chọn để tạo mùi thơm khi rang bột)
- Khuôn bánh oản
- Giấy gương ngũ sắc để gói bánh
Cách làm bánh oản chuẩn truyền thống
Dưới đây là công thức làm bánh oản theo cách truyền thống, đảm bảo giữ được hương vị và hình thức đặc trưng của món bánh dâng cúng tổ tiên.
- Rang bột: Trộn đều bột nếp và bột năng, sau đó rang trên chảo cùng vài cọng lá dứa đến khi bột chín và lá dứa chuyển màu xanh rêu. Để bột nguội trước khi dùng.
- Nấu nước đường: Đun sôi đường với nước lọc, khuấy đều đến khi đường tan và có thể kéo sợi. Thêm nước cốt chanh và nước hoa bưởi, sau đó để nguội.
- Trộn bột: Từ từ đổ nước đường đã nguội vào bột rang, trộn đều bằng tay hoặc thìa cho bột thấm đều, tạo thành hỗn hợp mềm dẻo.
- Tạo hình bánh: Rắc một lớp bột khô lên khuôn bánh để chống dính, cho bột vào khuôn và ấn nhẹ. Để trong 15 phút để bánh định hình, rồi nhẹ nhàng lấy bánh ra.
- Gói bánh: Dùng giấy gương ngũ sắc bọc từng chiếc bánh, vừa bảo quản vừa tạo nét đẹp truyền thống.
Lưu ý: Giữ bánh ở nơi khô ráo, thoáng mát để duy trì độ ngon và hình dáng. Bánh oản sau khi hoàn thiện có vị ngọt dịu, thơm hoa bưởi, xốp mềm, thích hợp dùng trong các dịp lễ cúng hoặc làm quà biếu.
4Bánh oản là đặc sản ở đâu?
Bánh oản là đặc sản truyền thống nổi bật của miền Bắc Việt Nam, đặc biệt tại Hà Nội và các tỉnh đồng bằng sông Hồng. Đây là món bánh không thể thiếu trong các dịp lễ, tết, giỗ chạp, đồng thời được dùng để cúng bái tại đình, chùa và bàn thờ tổ tiên.
Một số làng nghề nổi tiếng làm bánh oản như làng Tịnh Ngọc (Hà Nội) được biết đến với bí quyết gia truyền trong việc trộn bột và nấu đường, tạo ra bánh dẻo, thơm, màu sắc và hoa văn đặc trưng. Ngoài ra, bánh oản cũng phổ biến tại các tỉnh Nam Định, Lạng Sơn, Cao Bằng, nơi bánh gắn bó mật thiết với văn hóa tín ngưỡng và ẩm thực truyền thống.
Tùy từng vùng, bánh oản còn được gọi là bánh cộ, bánh in, bánh khảo, nhưng tất cả đều giữ được hình dáng đặc trưng và giá trị văn hóa lâu đời.
5Các câu hỏi thường gặp về bánh oản
Bánh oản và bánh in có giống nhau không?
Bánh oản và bánh in có nhiều điểm tương đồng đến mức nhiều nơi còn gọi bánh oản là bánh in hay bánh cộ. Cả hai đều làm từ bột nếp, bột huỳnh tinh, bột đậu xanh, đường và được tạo hình bằng khuôn với hoa văn chữ Thọ, Lễ, Phúc hoặc hình hoa sen, đào tiên. Chúng đều dùng trong lễ cúng, thờ tổ tiên và mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.
Tuy nhiên, có thể phân biệt theo vùng miền:
- Bánh in Huế miền Trung thường làm từ bột năng, bột nếp, đậu xanh, ép khuôn tinh xảo với các chữ Thọ, Phúc, Lộc, gói bằng giấy ngũ sắc, phổ biến trong Tết và lễ hội miền Trung.
- Bánh oản miền Bắc có nhiều biến thể bột và thường gói bằng giấy gương ngũ sắc.
Bánh oản để được trong bao lâu?
Nếu để ở nơi khô ráo, thoáng mát, bánh có thể giữ ngon 10–14 ngày. Một số loại làm từ bột đậu xanh và sấy kỹ có thể trưng bày lâu hơn, từ 1 tháng đến 3–6 tháng, nhưng để dùng đảm bảo chất lượng, nên dưới 1 tháng.
Từ nguyên liệu giản dị đến ý nghĩa thiêng liêng, bánh oản không chỉ là món dâng cúng mà còn là biểu tượng của lòng hiếu kính và văn hóa tâm linh Việt. Hiểu rõ bánh oản là gì cũng là cách gìn giữ nét đẹp truyền thống trong mỗi gia đình.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua bánh bông lan chính hãng, giá tốt tại Bách Hóa XANH nhé:
