Tìm hiểu bệnh Kuru là gì, nguyên nhân, cơ chế lây truyền, triệu chứng và lịch sử căn bệnh thần kinh hiếm gặp, cùng cách phòng ngừa hiệu quả cho cộng đồng.
Bệnh Kuru là một bệnh thần kinh hiếm gặp, từng xuất hiện ở cộng đồng Fore tại Papua New Guinea do tập quán tang lễ truyền thống. Bệnh gây rối loạn vận động, mất kiểm soát cơ thể và có thể dẫn đến tử vong. Bài viết này giải thích nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh Kuru.
1Bệnh Kuru là gì?
Bệnh Kuru là một rối loạn thần kinh hiếm gặp, do prion - một loại protein bất thường gây ra. Căn bệnh làm tổn thương não, tạo các lỗ rỗng như xốp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh. Triệu chứng gồm run rẩy, khó đi lại, cười nói mất kiểm soát. Bệnh gần như luôn dẫn đến tử vong sau khi xuất hiện triệu chứng.
Thời gian ủ bệnh có thể kéo dài hàng chục năm, đôi khi lên đến hơn 50 năm, khiến việc phát hiện sớm rất khó khăn. Khi các triệu chứng bộc lộ, bệnh tiến triển nhanh và thường gây tử vong trong vòng 1 - 2 năm.
2Nguồn gốc của bệnh Kuru
Nguồn gốc của bệnh Kuru có liên quan trực tiếp đến tục lệ ăn thịt người trong tang lễ của bộ tộc Fore tại Papua New Guinea. Lần đầu tiên bệnh được ghi nhận ở các tỉnh New Guinea trong giai đoạn 1950-1959. Từ “kuru” trong ngôn ngữ của bộ tộc Fore có nghĩa là “lắc”, còn được gọi là “nụ cười đau ốm” vì triệu chứng run rẩy và cười không kiểm soát của bệnh nhân.
3Nguyên nhân gây bệnh Kuru
Nguyên nhân chính gây bệnh Kuru là do tiếp xúc trực tiếp hoặc ăn phải mô não người nhiễm prion bất thường, gọi là PrPSc. Tục lệ ăn thịt đồng loại trong các nghi lễ tang của bộ tộc Fore ở Papua New Guinea tạo điều kiện để prion lây truyền từ người này sang người khác. Các prion bền vững, không bị phá hủy khi nấu, dễ xâm nhập và tấn công hệ thần kinh.
Khi prion tích tụ trong não, chúng gây thoái hóa mô thần kinh, dẫn đến các biểu hiện lâm sàng như run rẩy, mất điều hòa vận động và khó kiểm soát cử chỉ. Thời gian ủ bệnh Kuru kéo dài hàng thập kỷ, khó nhận biết sớm. Khi triệu chứng xuất hiện, tiến triển bệnh nhanh chóng và thường dẫn đến tử vong trong vòng 1 - 2 năm.
4Bệnh Kuru lây như thế nào?
Bệnh Kuru lây chủ yếu qua việc tiêu thụ mô não nhiễm prion, đặc biệt trong các nghi lễ tang lễ của bộ lạc Fore. Ngoài ra, tiếp xúc trực tiếp với mô bị nhiễm qua vết thương hở cũng có thể truyền bệnh. Phụ nữ và trẻ em dễ mắc bệnh hơn do thường tiếp xúc và ăn mô não nhiễm prion.
5Triệu chứng của bệnh Kuru
Người mắc bệnh Kuru trải qua nhiều giai đoạn với triệu chứng ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh và khả năng vận động. Nhận biết từng giai đoạn sẽ giúp hiểu rõ tiến triển của bệnh và lý do tại sao tỷ lệ tử vong cao. Dưới đây là ba giai đoạn điển hình của bệnh Kuru:
- Giai đoạn đầu: Người bệnh mệt mỏi, cơ thể yếu nhanh, run rẩy nhẹ, nhức đầu, đau khớp, mất thăng bằng, khó đứng và khó kiểm soát cơ bắp. Giao tiếp trở nên khó khăn và việc điều khiển các cử động cơ bản bị ảnh hưởng.
- Giai đoạn giữa: Tình trạng run rẩy trở nên nghiêm trọng hơn, khả năng đi lại gần như mất hoàn toàn. Bệnh nhân có những hành vi lẩm bẩm, nghiến răng, cười nói một mình và cảm xúc thất thường, dễ cáu gắt với môi trường xung quanh.
- Giai đoạn cuối: Người bệnh nằm liệt giường, xuất hiện các vết loét, hoại tử, và cười không kiểm soát. Cuối cùng, bệnh dẫn đến tử vong nhanh chóng. Giai đoạn này thường xảy ra sau vài năm từ khi triệu chứng đầu tiên xuất hiện, đặc biệt phổ biến ở phụ nữ và trẻ em trong cộng đồng Fore.
6Bệnh Kuru có chữa được không?
Bệnh Kuru hiện chưa có phương pháp chữa khỏi và thường gây tử vong trong vòng 6 – 12 tháng sau khi xuất hiện triệu chứng. Việc điều trị chỉ hỗ trợ giảm đau, kiểm soát co giật và giúp người bệnh vận động hạn chế. Nhờ chấm dứt tục lệ ăn thịt người ở bộ tộc Fore, căn bệnh này gần như biến mất. Tuy nguy hiểm, Kuru vẫn là bài học quan trọng về lây truyền prion.
7Câu hỏi thường gặp – FAQ
Bệnh Kuru có còn tồn tại không?
Hiện nay, bệnh Kuru hầu như đã biến mất nhờ việc chấm dứt tập tục ăn thịt người. Nguy cơ lây bệnh gần như bị loại bỏ. Tuy nhiên, những người từng tiếp xúc với prion vẫn có thể phát bệnh do thời gian ủ bệnh kéo dài.
Bệnh Kuru có lây từ người sang người không?
Kuru không lây qua tiếp xúc thông thường như hắt hơi hay ôm, hôn. Bệnh chỉ xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với mô não nhiễm prion. Đây là lý do phụ nữ và trẻ em Fore, người chuẩn bị thi thể, có nguy cơ cao hơn.
Bệnh này có điều trị được không?
Hiện chưa có cách chữa khỏi Kuru. Việc điều trị chỉ giúp giảm triệu chứng như run rẩy, co giật và hỗ trợ vận động. Bệnh vẫn tiến triển nặng và dẫn đến tử vong sau thời gian ngắn.
Bệnh Kuru là một minh chứng đáng chú ý về tác hại của prion đối với sức khỏe con người. Mặc dù hiện nay gần như đã biến mất nhờ thay đổi tập quán, việc tìm hiểu về căn bệnh này vẫn giúp nâng cao nhận thức phòng ngừa. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách lây truyền của bệnh Kuru sẽ giúp cộng đồng nâng cao cảnh giác và phòng tránh rủi ro hiệu quả hơn.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua trái cây tươi ngon, giá tốt tại Bách Hoá XANH nhé:
