Bệnh giun rồng là một bệnh nhiễm trùng ký sinh trùng hiếm gặp nhưng vô cùng nguy hiểm vì chưa có thuốc điều trị. Tìm hiểu bệnh giun rồng là gì và cách phòng tránh.
Bệnh giun rồng là một bệnh nhiễm trùng ký sinh trùng gây ra bởi loài giun tròn Dracunculus medinensis do thói quen ăn sống gỏi cá, uống nước khe suối,...Vậy giun rồng là gì? Bệnh có nguy hiểm không? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé!
1Giun rồng là gì?
Giun rồng còn gọi là giun Guinea có tên khoa học là Dracunculus medinensis. Đây là một loài giun tròn có chiều dài lớn nhất trong số các loài giun ký sinh ở người. Giun rồng cái trưởng thành có đường kính từ 1 đến 2 mm và chiều dài dao động từ 70 đến 120 cm. Giun đực có kích thước nhỏ hơn đáng kể, với chiều dài trung bình khoảng 4 cm và thường tiêu biến sau quá trình giao phối.
2Tình hình bệnh giun rồng ở Việt Nam
Tính đến 2024, bệnh giun rồng chỉ còn xuất hiện ở 5 nước bao gồm Angola, Chad, Ethiopia, Mali, Nam Sudan và Việt Nam.
Từ năm 2020-2024, tại Việt Nam đã ghi nhận tổng cộng 24 trường hợp mắc bệnh giun rồng ở 5 tỉnh Hòa Bình, Lào Cai, Phú Thọ, Thanh Hóa và Yên Bái.
Trong năm 2025, ca mắc bệnh thứ 25 đã được ghi nhận tại huyện Tân Sơn (Phú Thọ). Những ca bệnh tại Việt Nam đều liên quan đến thói quen ăn gỏi, cá sống và uống nước chưa đun sôi.
3Nguyên nhân mắc bệnh giun rồng
Giun rồng cái có khả năng chứa đến 3 triệu ấu trùng. Trong môi trường, các ấu trùng này có thể duy trì khả năng sống sót trong khoảng 3 tuần. Ấu trùng giun rồng có thể bị các loài giáp xác như bọ chét nước, động vật chân đốt tiêu thụ. Đáng chú ý, ngay cả khi bị giáp xác ăn phải, ấu trùng vẫn có thể tồn tại và sống sót lên đến 4 tháng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự lan truyền mầm bệnh ở người và động vật.
Con đường xâm nhập chủ yếu của giun rồng ký sinh vào cơ thể người và động vật là thông qua việc uống nước bị ô nhiễm hoặc tiêu thụ thực phẩm chứa giáp xác nhiễm ấu trùng. Các loài thủy sinh có thể nhiễm ấu trùng khi ăn phải bọ chét nước. Sau đó, ấu trùng tiếp tục ký sinh ở các loài cá, tôm, cua, ếch.
4Cách thức gây bệnh của giun rồng
Khi người hoặc động vật nuốt phải bọ chét nước nhiễm ấu trùng, môi trường axit trong dạ dày sẽ tiêu diệt bọ chét nước, đồng thời giải phóng ấu trùng giun rồng. Ấu trùng bám vào thành dạ dày và cần khoảng 10 tuần để phát triển thành giun non. Sau đó, chúng di chuyển xuyên qua thành dạ dày và ruột non vào ổ bụng và khoang sau phúc mạc. Sau khi giao phối, giun đực sẽ chết, trong khi giun cái trưởng thành di chuyển đến da của vật chủ để ký sinh và gây ra các biểu hiện lâm sàng.
Thời gian từ khi ấu trùng xâm nhập đến khi giun trưởng thành xuất hiện trên da vật chủ kéo dài từ 9 đến 14 tháng. Trong giai đoạn này, hầu như không có triệu chứng rõ ràng. Khi đầu của giun rồng cái tiếp cận lớp biểu bì da, nó sẽ gây ra sự hình thành mụn nước. Mụn nước này vỡ ra khi tiếp xúc với nước, dẫn đến viêm loét.
Sau khoảng 2 đến 3 tuần, khi vết loét tiếp xúc với nước, giun cái sẽ thải ấu trùng ra môi trường bên ngoài. Một số giun trưởng thành có thể thoát ra khỏi cơ thể vật chủ, trong khi những con khác có thể di chuyển ngược vào sâu hơn hoặc chết trong cơ thể, phân rã và gây ra các phản ứng viêm nghiêm trọng.
Mặc dù bệnh giun rồng ký sinh hiếm khi gây tử vong trực tiếp, nhưng các biến chứng của nó có thể dẫn đến tử vong gián tiếp. Các biến chứng này bao gồm nhiễm trùng thứ phát tại vị trí giun chui ra, áp xe lạnh, nhiễm trùng khớp, thậm chí tê liệt tủy sống hoặc liệt nửa người.
5Dấu hiệu nhiễm bệnh giun rồng
Các triệu chứng thường chỉ xuất hiện khi giun cái bắt đầu di chuyển lên da và gây tổn thương mô. Khi giun chuẩn bị thoát ra, người bệnh có thể gặp phải các dấu hiệu sau:
- Xuất hiện các mụn nước và sưng tấy trên da với đường kính từ 2 đến 7 cm.
- Cảm giác tê bì và ngứa dữ dội tại vùng da bị ảnh hưởng.
- Đau và bỏng rát tại vị trí tổn thương da.
- Nổi mề đay và phát ban đỏ.
- Sốt nhẹ.
- Tiêu chảy.
- Khó thở, chóng mặt và nôn mửa.
- Viêm da nghiêm trọng.
Trong quá trình phóng ấu trùng, giun cái có thể tiết ra các chất gây viêm loét nghiêm trọng và đau dữ dội. Khi mụn sưng tấy vỡ, dịch màu vàng có thể chảy ra và đầu giun sẽ lộ diện. Nếu không có can thiệp, giun có thể tự thoát ra hoàn toàn sau khoảng 3 đến 6 tuần. Tuy nhiên, một số giun cái có thể di chuyển ngược trở lại sâu hơn trong cơ thể.
Trong quá trình di chuyển dưới da, giun rồng cái có thể tạo điều kiện cho nhiễm trùng thứ phát, dẫn đến nhiễm trùng huyết. Nhiễm trùng thứ phát có thể gây ra các triệu chứng liên quan đến viêm và đau khớp. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có nguy cơ đối mặt với tình trạng xơ cứng khớp và co rút dây chằng.
6Cách điều trị bệnh giun rồng hiện nay
Hiện tại, bệnh giun rồng ký sinh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vaccine phòng ngừa. Do đó, việc can thiệp chủ yếu tập trung vào điều trị triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.
Vệ sinh và ngâm vết thương
Khi phát hiện các dấu hiệu của bệnh giun rồng ký sinh, người bệnh cần hạn chế tối đa việc tiếp xúc trực tiếp với các nguồn nước công cộng. Việc ngâm vết thương trong nước ấm có thể kích thích giun giải phóng ấu trùng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc loại bỏ giun. Nước ngâm cần được xử lý bằng hóa chất khử trùng hoặc đun sôi để tiêu diệt ấu trùng đã được thải ra.
Điều trị kháng sinh tại chỗ
Người bệnh nên nghỉ ngơi tại giường và duy trì vệ sinh vùng loét. Sử dụng kháng sinh tại chỗ có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát.
Kéo giun ra bằng tay
Đây là một phương pháp truyền thống sử dụng một que gỗ nhỏ để cuộn và kéo giun ra ngoài một cách chậm rãi. Sau khi giun cái đã phóng hết ấu trùng, nó thường có xu hướng di chuyển ra ngoài. Đầu giun được quấn nhẹ nhàng vào que gỗ, sau đó từ từ kéo ra từng chút một, mỗi ngày một vài centimet.
Việc kết hợp sử dụng thuốc kháng viêm và duy trì vô trùng vết thương có thể hỗ trợ quá trình này. Tuy nhiên, phương pháp này nên được thực hiện bởi nhân viên y tế có chuyên môn để tránh nguy cơ làm đứt giun, dẫn đến nhiễm trùng thứ phát nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết hoặc áp xe.
Sử dụng thuốc chống giun
Các thuốc như metronidazole và thiabendazole có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng viêm và hỗ trợ quá trình giun tự thoát ra hoặc giúp việc kéo giun thủ công dễ dàng hơn. Mặc dù có tác dụng kháng viêm, các thuốc này không có khả năng tiêu diệt ấu trùng hoặc giun rồng trưởng thành.
Phẫu thuật loại bỏ giun
Trong trường hợp giun còn ký sinh ở các mô dưới da và không bị vướng vào các cấu trúc sâu như gân, phẫu thuật có thể được chỉ định để loại bỏ giun. Quyết định phẫu thuật sẽ phụ thuộc vào vị trí và tình trạng cụ thể của giun trong cơ thể người bệnh.
7Cách phòng ngừa bệnh giun rồng
Do thời gian ủ bệnh kéo dài đến 1 năm mà không có biểu hiện rõ rệt, việc phát hiện sớm và điều trị bệnh giun rồng gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, bạn cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa.
Vệ sinh an toàn thực phẩm: Giun và ấu trùng giun rồng rất nhạy cảm với nhiệt độ cao, do đó bạn nên nấu chín kỹ thức ăn, đặc biệt là các loại thủy hải sản. Cần loại bỏ nội tạng của cá, ếch, tôm trước khi chế biến. Các loại rau thủy sinh ăn sống nên được trụng qua nước sôi hoặc rửa kỹ dưới vòi nước sạch có áp lực mạnh.
Sử dụng nguồn nước đảm bảo: Nước uống nên được đun sôi để nguội hoặc sử dụng nước đã qua hệ thống lọc đạt chuẩn. Ưu tiên sử dụng các nguồn nước sạch đã được kiểm nghiệm. Trong trường hợp không có nguồn nước sạch, cần áp dụng các biện pháp xử lý nước thô sơ như sử dụng các thiết bị lọc đơn giản hoặc hóa chất diệt côn trùng thủy sinh để loại bỏ loài giáp xác.
Kiểm soát vật nuôi: Không cho chó, mèo ăn các loại cá, ếch, hải sản tươi sống hoặc chưa được nấu chín để ngăn ngừa nguy cơ nhiễm bệnh ở động vật và gián tiếp lây lan sang người.
Quản lý ca bệnh: Người mắc bệnh giun rồng cần che chắn cẩn thận vết thương có giun và tuyệt đối không tiếp xúc với các nguồn nước sinh hoạt công cộng để tránh việc giun cái phóng ấu trùng ra môi trường, gây nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng.
Phòng ngừa ở động vật: Nếu phát hiện chó hoặc mèo có các triệu chứng nghi ngờ như nổi mụn nước, sưng tấy hoặc có giun xuất hiện ở vết thương, cần cách ly chúng khỏi các nguồn nước sinh hoạt chung.
8Câu hỏi thường gặp
Bệnh giun rồng có lây trực tiếp từ người sang người không?
Không, bệnh giun rồng không lây truyền trực tiếp giữa người với người. Cơ chế lây nhiễm duy nhất là thông qua việc uống nước có chứa các loài giáp xác thuộc chi Cyclops đã nhiễm ấu trùng của giun rồng.
Bệnh giun rồng có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?
Có, bệnh giun rồng có khả năng điều trị khỏi hoàn toàn bằng phương pháp loại bỏ triệt để giun trưởng thành ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, hiện tại không có liệu pháp dược lý đặc hiệu và quá trình này có thể kéo dài từ 2 đến 3 tuần.
Cần làm gì nếu nghi ngờ mình mắc bệnh giun rồng?
Khi nghi ngờ nhiễm bệnh giun rồng, người bệnh cần thực hiện các bước sau:
- Đến ngay các cơ sở y tế có chuyên khoa về bệnh truyền nhiễm hoặc ký sinh trùng để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.
- Thông báo đầy đủ cho bác sĩ về lịch sử di chuyển đến các khu vực có nguy cơ lưu hành bệnh giun rồng.
- Tuyệt đối không ngâm vùng da có biểu hiện nghi ngờ vào các nguồn nước công cộng hoặc tự nhiên.
- Thực hiện nghiêm túc các chỉ định điều trị và lịch tái khám theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.
Có thể tiêm ngừa bệnh giun rồng không?
Hiện tại vẫn chưa có vaccine phòng ngừa đặc hiệu cho bệnh giun rồng. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất tập trung vào việc đảm bảo an toàn vệ sinh nguồn nước uống và ngăn chặn người bệnh tiếp xúc với các nguồn nước công cộng để tránh phát tán mầm bệnh.
Bệnh giun rồng gây ra bởi ký sinh trùng Dracunculus medinensis là một bệnh nhiễm trùng tuy không lây trực tiếp giữa người với người mà thông qua nguồn nước ô nhiễm chứa giáp xác nhiễm ấu trùng. Bạn cần đảm bảo nguồn nước sạch và vệ sinh an toàn thực phẩm để tránh nhiễm bệnh nguy hiểm này.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua trái cây tươi ngon, chất lượng có bán tại Bách hóa XANH nhé:
