Tất cả những gì bạn cần biết về bệnh Chikungunya - một bệnh do muỗi vằn truyền. Tìm hiểu ngay các triệu chứng, cách điều trị và các biện pháp phòng ngừa.
Bệnh Chikungunya là một mối đe dọa sức khỏe đáng lo ngại, đặc biệt ở các vùng nhiệt đới nơi muỗi vằn Aedes sinh sôi mạnh mẽ. Khám phá cẩm nang toàn diện về bệnh Chikungunya, từ định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị, đến các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp bạn bảo vệ sức khỏe gia đình.
1Bệnh Chikungunya là gì? Mối nguy hiểm không thể xem thường
Định nghĩa bệnh Chikungunya
Bệnh Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra,lây lan qua vết đốt của muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus.
Tên gọi "Chikungunya" bắt nguồn từ ngôn ngữ Kimakonde (Tanzania), có nghĩa là "đi khom lưng", ám chỉ triệu chứng đau khớp dữ dội khiến người bệnh khó di chuyển. Bệnh được phát hiện lần đầu tại Tanzania vào năm 1952 và đã gây ra nhiều đợt bùng phát trên toàn cầu.
Tình hình dịch bệnh Chikungunya hiện nay trên thế giới và tại Việt Nam
Theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC), từ đầu năm 2025, thế giới ghi nhận khoảng 240.000 ca nhiễm và 90 ca tử vong tại 16 quốc gia, với các ổ dịch lớn tại Brazil, La Reunion, và Trung Quốc (khoảng 7.000 ca tại Phật Sơn).
Tại Việt Nam, bệnh Chikungunya được ghi nhận từ năm 1975, nhưng chỉ xuất hiện lẻ tẻ, chưa bùng phát thành dịch lớn. Tuy nhiên, nguy cơ bùng phát vẫn cao do sự hiện diện của muỗi vằn và điều kiện khí hậu nóng ẩm. TP.HCM hiện có các điểm giám sát trọng điểm tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới và Bệnh viện Hùng Vương, nhưng chưa ghi nhận ca nhiễm mới trong năm 2025.
2Tác nhân và con đường lây truyền bệnh Chikungunya
Virus Chikungunya (CHIKV) - "Thủ phạm" chính gây bệnh
Virus Chikungunya thuộc họ Togaviridae, chi Alphavirus, là một loại virus RNA. Virus này có khả năng nhân lên trong cơ thể muỗi và gây nhiễm trùng nặng ở người. Một đột biến gene (E1-A226V) đã giúp virus lây lan dễ dàng hơn qua muỗi Aedes albopictus, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch.
Muỗi vằn (Aedes) - Trung gian truyền bệnh nguy hiểm
Muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus là hai loài chính truyền virus Chikungunya. Chúng hoạt động mạnh vào ban ngày, đặc biệt vào sáng sớm và chiều tà. Chu trình lây truyền diễn ra như sau:
- Muỗi đốt người nhiễm virus Chikungunya, hút máu chứa virus.
- Virus nhân lên trong cơ thể muỗi trong 3-7 ngày.
- Muỗi nhiễm bệnh đốt người lành, truyền virus qua vết đốt.
Loài muỗi này cũng là tác nhân lây truyền các bệnh nguy hiểm khác như sốt xuất huyết, Zika và sốt vàng da, khiến việc kiểm soát chúng trở nên cấp thiết.
3Làm thế nào để nhận biết bạn đã mắc bệnh Chikungunya?
Thời gian ủ bệnh của Chikungunya kéo dài từ 3-7 ngày,đôi khi đến 12 ngày sau khi bị muỗi đốt. Việc nhận biết triệu chứng sớm là rất quan trọng để xử lý kịp thời.
Các triệu chứng của bệnh Chikungunya
Bệnh Chikungunya gây ra các triệu chứng đặc trưng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Dưới đây là các dấu hiệu chính:
- Sốt cao đột ngột: Nhiệt độ cơ thể thường trên 39°C, kéo dài 3-5 ngày.
- Đau khớp dữ dội: Đây là dấu hiệu đặc trưng, ảnh hưởng đến nhiều khớp (đầu gối, cổ tay, mắt cá chân, bàn tay, bàn chân), gây đau đối xứng và có thể khiến người bệnh không đi lại được.
- Phát ban: Ban dát sẩn đỏ xuất hiện trên thân và chi sau sốt 2-5 ngày.
- Các triệu chứng khác: Đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, buồn nôn, nôn mửa, viêm kết mạc (đau mắt đỏ).
So sánh nhanh triệu chứng Chikungunya và Sốt xuất huyết
Để tránh nhầm lẫn, việc phân biệt Chikungunya và sốt xuất huyết là cần thiết. Dưới đây là bảng so sánh:
Tiêu chí | Chikungunya | Sốt xuất huyết |
Sốt | Cao đột ngột, thường trên 39°C | Cao đột ngột, 39-40°C |
Đau khớp | Rất nặng, kéo dài nhiều tháng/năm | Ít gặp hơn, không đặc trưng |
Phát ban | Dát sẩn, xuất hiện sau sốt | Ban xuất huyết, chấm xuất huyết dưới da |
Biến chứng nguy hiểm | Đau khớp mạn tính, hiếm gặp viêm não | Sốc, xuất huyết nội tạng, tử vong |
Tỷ lệ tử vong | Rất thấp (~1/1.000) | Cao hơn, đặc biệt nếu không điều trị |
Chikungunya nổi bật với đau khớp nghiêm trọng, trong khi sốt xuất huyết có nguy cơ xuất huyết và sốc cao hơn.
Tham khảo thêm:Cách nhận biết muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết
4Bệnh Chikungunya có nguy hiểm không?
Biến chứng cấp tính
Mặc dù hiếm, bệnh Chikungunya có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được theo dõi. Các biến chứng cấp tính bao gồm:
- Viêm cơ tim: Gây rối loạn nhịp tim hoặc suy tim.
- Viêm não, viêm màng não: Gây tổn thương thần kinh, thường gặp ở trẻ sơ sinh hoặc người cao tuổi.
- Suy thận: Đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh nền.
Biến chứng mạn tính - Nỗi ám ảnh kéo dài
Biến chứng mạn tính của Chikungunya có thể ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống. Các vấn đề chính bao gồm:
- Đau khớp mạn tính: Là biến chứng phổ biến nhất, có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, làm giảm chất lượng cuộc sống.
- Viêm khớp mạn tính: Tương tự viêm khớp dạng thấp, gây sưng và đau kéo dài.
Đối tượng nào có nguy cơ gặp biến chứng cao?
Một số nhóm người dễ bị biến chứng hơn khi mắc bệnh. Cụ thể:
- Trẻ sơ sinh: Đặc biệt trong giai đoạn chu sinh.
- Người cao tuổi (>65 tuổi): Hệ miễn dịch yếu.
- Người có bệnh nền: Tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh thận mạn.
5Điều trị bệnh Chikungunya như thế nào cho đúng cách?
Chuẩn đoán bênh Chikungunya
Chẩn đoán chính xác là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Triệu chứng lâm sàng: Sốt cao, đau khớp, phát ban.
- Yếu tố dịch tễ: Tiền sử đi lại hoặc sinh sống ở vùng có dịch.
- Xét nghiệm máu: RT-PCR phát hiện RNA virus hoặc xét nghiệm huyết thanh học tìm kháng thể.
Nguyên tắc điều trị quan trọng
Hiện chưa có thuốc đặc trị cho Chikungunya, nên điều trị tập trung vào giảm triệu chứng. Các biện pháp chính bao gồm:
- Nghỉ ngơi: Dành thời gian nghỉ tại giường để cơ thể phục hồi.
- Bù nước và điện giải: Uống nhiều nước, dung dịch oresol để tránh mất nước.
- Hạ sốt và giảm đau: Sử dụng Paracetamol theo chỉ định bác sĩ.
Lưu ý:Tránh tự ý dùng Aspirin hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen, Diclofenac vì có thể tăng nguy cơ xuất huyết nếu nhầm lẫn với sốt xuất huyết.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ ngay?
Nếu gặp các dấu hiệu nghiêm trọng, cần đến cơ sở y tế ngay lập tức. Các dấu hiệu bao gồm:
- Sốt cao không hạ sau 48 giờ.
- Đau khớp dữ dội, cản trở vận động.
- Li bì, mệt lả, hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường (khó thở, lú lẫn).
6Chủ động phòng bệnh Chikungunya - Bảo vệ bạn và cộng đồng
Phòng bệnh Chikungunya là cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ lây nhiễm, đặc biệt khi chưa có vaccine phổ biến và thuốc đặc trị.
Diệt muỗi và lăng quăng (bọ gậy)
Kiểm soát muỗi và nơi sinh sản của chúng là yếu tố then chốt. Các biện pháp cụ thể bao gồm:
- Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Đậy kín bể nước, dọn sạch chai lọ, lốp xe, chậu cây đọng nước; thay nước bình hoa thường xuyên.
- Thả cá vào bể nước lớn: Cá sẽ ăn lăng quăng, giảm mật độ muỗi.
- Phun hóa chất diệt muỗi: Tham gia các chiến dịch phun thuốc do địa phương tổ chức.
Tham khảo thêm: 23 cách đuổi muỗi và diệt muỗi trong phòng ngủ hiệu quả nhất
Tránh bị muỗi đốt
Bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt là cách trực tiếp để tránh nhiễm bệnh. Các biện pháp bao gồm:
- Mặc quần áo dài tay: Đặc biệt khi ra ngoài vào sáng sớm hoặc chiều tà.
- Ngủ trong màn: Kể cả ban ngày, vì muỗi vằn hoạt động mạnh vào ban ngày.
- Sử dụng kem xua muỗi: Chọn sản phẩm chứa DEET, Picaridin hoặc dầu khuynh diệp.
- Lắp lưới chống muỗi: Ở cửa sổ và cửa ra vào.
Tăng cường ý thức cộng đồng
Sự tham gia của cộng đồng là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát dịch bệnh. Hãy thực hiện:
- Tham gia các chiến dịch diệt lăng quăng tại địa phương.
- Nâng cao nhận thức về phòng chống Chikungunya thông qua giáo dục cộng đồng.
7Giải đáp các thắc mắc thường gặp
Bệnh Chikungunya gây ra nhiều câu hỏi cho người dân. Dưới đây là giải đáp cho các thắc mắc phổ biến:
Bệnh Chikungunya có lây từ người sang người không?
Không, virus chỉ lây qua vết đốt của muỗi Aedes nhiễm virus.
Mắc bệnh Chikungunya rồi có bị lại không?
Sau khi khỏi bệnh, cơ thể thường phát triển miễn dịch lâu dài, khiến nguy cơ tái nhiễm rất thấp.
Phụ nữ mang thai mắc Chikungunya có nguy hiểm không?
Có, virus có thể truyền từ mẹ sang thai nhi, đặc biệt trong giai đoạn chu sinh, cần theo dõi chặt chẽ.
Đã có vắc-xin phòng bệnh Chikungunya chưa?
Vaccine như Ixchiq đã được phê duyệt tại Mỹ, Anh, Brazil, nhưng chưa phổ biến tại Việt Nam. Chúng được khuyến cáo cho người đi du lịch đến vùng dịch hoặc nhóm nguy cơ cao.
Bệnh Chikungunya không chỉ gây ra những triệu chứng khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng lâu dài, đặc biệt ở các nhóm nguy cơ cao. Việc nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như diệt muỗi, tránh muỗi đốt, và nâng cao ý thức cộng đồng là chìa khóa để bảo vệ bản thân và gia đình. Hãy hành động ngay hôm nay để giữ gìn sức khỏe!
Có thể bạn quan tâm:
Mua cam, bưởi tại Bách hóa XANH để tăng đề kháng cho cơ thể:
