Nấm đông trùng hạ thảo là gì? Nguồn gốc, tác dụng đối với sức khỏe, cách sử dụng hiệu quả và giá thành của loại dược liệu quý hiếm này cùng Bách hóa XANH.
Không chỉ nổi tiếng trong y học cổ truyền phương Đông, nấm đông trùng hạ thảo ngày càng khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe hiện đại. Vậy, thực chất nấm đông trùng hạ thảo là gì mà lại được săn đón đến vậy? Hãy cùng khám phá những bí mật đằng sau loại dược liệu quý giá này.
1Đông trùng hạ thảo là gì?
Nấm đông trùng hạ thảo là gì? Đây là một loại nấm ký sinh trên ấu trùng của loài bướm Thitarodes armoricanus. Vào mùa đông, nấm xâm nhập vào cơ thể ấu trùng, hút chất dinh dưỡng và phát triển. Đến mùa hè, nấm mọc ra khỏi xác ấu trùng, tạo thành hình dạng giống như một cây nấm.
Nguồn gốc và đặc điểm
Trong tiếng Tạng được gọi là hạ thảo (cỏ), đông trùng (sâu bọ). Với tên gọi đông trùng hạ thảo nghĩa là sâu mùa đông, trở thành cỏ mùa hè. Được thầy lang người Tạng là Zurkhar Namnyi Dorje ghi chép lại lần đầu tiên trong thế kỷ XV.
Hình dạng bên ngoài khi đông trùng hạ thảo còn tươi, trông giống như những con sâu, đuôi sâu là một cành nhỏ có lá. Phần lá được tạo thành do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non, nhìn giống như ngón tay dài từ 3 - 10cm. Còn đầu sâu non dài chừng 3 - 5cm, giống như con tằm.
Đông trùng hạ thảo chủ yếu được tìm thấy vào mùa hè vùng núi cao trên 4.000m ở cao nguyên Thanh Tạng (Thanh Hải-Tây Tạng) và Tứ Xuyên (Trung Quốc).
Đông trùng hạ thảo khi được sấy khô sẽ có màu vàng nâu, vàng sẫm tùy thuộc vào phương pháp phơi sấy. Chúng có mùi rất tanh như mùi cá, vị đắng nhẹ, nếu đốt lên thì có mùi thơm dìu dịu.
Hiện nay, đông trùng hạ thảo mang lại kinh tế rất cao nên các hoạt động khai thác tràn lan, không có kế hoạch làm cho loài nấm này đang có nguy cơ bị tuyệt chủng.
Thành phần dinh dưỡng và hoạt chất quan trọng
Thành phần dinh dưỡng và hoạt chất quan trọng trong nấm đông trùng hạ thảo phải kể đến như:
- Cordycepin: Hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus, chống ung thư.
- Adenosine: Tăng cường tuần hoàn máu, cải thiện chức năng tim mạch.
- Polysaccharide: Tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa.
- Các loại vitamin và khoáng chất: Bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể.
2Công dụng của đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe:
Tăng cường hệ miễn dịch
Đông trùng hạ thảo kích thích sản xuất các tế bào miễn dịch, tăng cường khả năng chống lại virus, vi khuẩn và các tác nhân gây bệnh, giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi sau ốm bệnh, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng.
Hỗ trợ sức khỏe tim mạch
Đông trùng hạ thảo có tác dụng làm giãn những mạch máu, làm tăng lưu lượng tuần hoàn não và tim thông qua cơ chế hưng phấn thực thể mở cơ trơn thành mạch.
Đông trùng hạ thảo còn có khả năng điều hòa lipid máu, làm giảm cholesterol, lipoprotein, phòng ngừa xơ vữa động mạch.
Cải thiện chức năng hô hấp
Theo chuyên trang Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, đông trùng hạ thảo có tác dụng bình suyễn, trừ đàm và phòng chống khí phế thũng.
Một số nghiên cứu đã cho thấy được sự tác động của hỗn hợp chứa đông trùng hạ thảo đối với hiệu suất tập thể dục ở những người trẻ tuổi.
Sau ba tuần, tốc độ tiêu thụ oxy tối đa (VO2) của những người tham gia đã tăng 11% so với việc dùng giả dược.
Tác dụng chống lão hóa, kéo dài tuổi thọ
Các nhà nghiên cứu tin rằng hàm lượng các chất có trong đông trùng hạ thảo có tiềm năng chống lão hóa. Các chất chống oxy hóa có trong đông trùng hạ thảo là các phân tử có khả năng chống lại tổn thương tế bào giúp khả năng chống lão hóa và tăng tuổi thọ đáng kể.
Các nhà nghiên cứu đã thí nghiệm trên chuột già đã phát hiện ra rằng đông trùng hạ thảo làm tăng chất chống oxy hóa, giúp cải thiện trí nhớ và tình dục. Một thí nghiệm khác cũng cho thấy, so với những con chuột được cho uống giả dược thì những con chuột được uống đông trùng hạ thảo đã sống lâu hơn vài tháng.
Hỗ trợ chức năng gan, thận
Đông trùng hạ thảo có tác dụng tích cực trong việc bảo vệ và tăng cường chức năng gan, thận.
Đông trùng hạ thảo giúp tăng cường quá trình giải độc gan, loại bỏ các độc tố và chất cặn bã tích tụ trong gan. Nó có thể giúp bảo vệ gan khỏi tác động tiêu cực của rượu bia, thuốc lá và các hóa chất độc hại khác.
Bên cạnh đó, đông trùng hạ thảo giúp cải thiện chức năng lọc máu của thận, tăng cường khả năng loại bỏ chất thải và độc tố ra khỏi cơ thể.
Nó có thể giúp bảo vệ thận khỏi tổn thương do các gốc tự do và các tác nhân gây viêm.
Cải thiện sinh lý nam và nữ
Thí nghiệm trên động vật, đông trùng hạ thảo có tác dụng làm tăng trọng lượng tuyến vỏ thượng thận, đồng thời cũng có tác dụng tương tự như hormone nam tính và làm tăng trọng lượng tinh hoàn cũng như các cơ quan sinh dục phụ trên động vật được thí nghiệm.
Như vậy, có thể thấy được đông trùng hạ thảo quả thực là một trong những vị thuốc đông y có khả năng cải thiện đời sống tình dục trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua tác dụng nâng đỡ bồi bổ cơ thể. Điều này đã được y học cổ truyền biết đến từ rất sớm.
Giảm nguy cơ ung thư
Một số thí nghiệm trong ống nghiệm chứng minh rằng đông trùng hạ thảo có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại tế bào ung thư ở người, bao gồm ung thư phổi, đại tràng, gan và ung thư da.
Các thí nghiệm trên chuột cũng minh chứng rằng đông trùng hạ thảo có tác dụng chống khối u đối với ung thư hạch, u ác tính và ung thư phổi.
Như vậy, đông trùng hạ thảo còn có khả năng làm chậm sự phát triển các khối u. Vấn đề này đã thu hút được rất nhiều sự quan tâm của thế giới trong những năm gần đây.
Hỗ trợ kiểm soát đường huyết
Đông trùng hạ thảo có tiềm năng trong việc hỗ trợ kiểm soát đường huyết, đặc biệt là ở những người có nguy cơ hoặc đang mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Cơ chế hoạt động của nó bao gồm cải thiện độ nhạy insulin, giảm sản xuất glucose ở gan, tăng cường chức năng tế bào beta tuyến tụy, giảm hấp thu đường ở ruột.
3Cách sử dụng đông trùng hạ thảo hiệu quả
Các dạng đông trùng hạ thảo phổ biến
Theo trạng thái
Đông trùng hạ thảo nguyên con (thể tươi): là loại được nuôi cấy trên thân con sâu chi Hepatis. Phòng nuôi cấy phải đạt tiêu chuẩn cao đảm bảo nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng tương đương với điều kiện sinh trưởng tự nhiên của chủng nấm Cordyceps sinensis
Với quy trình chế biến phức tạp, mỗi năm chỉ có một mùa để nuôi cấy được nên bởi vậy đây là phân khúc hàng cao cấp nhất. Giá rơi vào khoảng 8.000.000 cho 1 hộp khoảng 44 - 47 nguyên con (tùy thời điểm mà có giá khác nhau).
Đông trùng hạ thảo dạng khô: Đông trùng hạ thảo khô là dược liệu được sản xuất từ đông trùng hạ thảo tươi sấy khô 95%. Tùy thuộc vào cách sấy và thời gian sấy mà thành phẩm cho ra sẽ khác nhau.
Hơi nước trong đông trùng hạ thảo tươi sẽ được bay hơi thông qua phương pháp sấy đối lưu hoặc sấy lạnh, sao cho độ ẩm cuối còn lại là 5%. Sấy khô giúp việc vận chuyển đông trùng dễ dàng hơn.
Giá của đông trùng hạ thảo dạng khô có giá giao động từ: 500.000 lên đến 5.000.000 cho các loại dạng sợi hay dạng nguyên con đông trùng khác nhau.
Theo xuất xứ
Nhân tạo: Các quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam,... đều đã thành công trong việc nuôi cấy đông trùng hạ thảo trên cơ thể ấu trùng nhộng tằm hoặc trên các vật chủ khác như hỗn hợp đậu xanh, vỏ trứng, gạo lứt và nhộng tằm xay nhỏ.
Giá của đông trùng hạ thảo nuôi nhân tạo này chênh lệch rất lớn tuỳ thuộc vào nguồn gốc cũng như cơ chế nuôi cấy, thường khoảng 1.000.000 - 3.000.000 đồng/ kg tươi và 35.000.000 - 45.000.000 đồng/ kg khô (tùy thời điểm mà có giá khác nhau)
Tự nhiên: Đông trùng hạ thảo được tìm thấy vào mùa hè vùng núi cao trên 4.000m ở cao nguyên Thanh Tạng là một trong những dòng sản phẩm giá trị, quý hiếm và chất lượng nhất.
Trung bình 1kg đông trùng hạ thảo Tây Tạng dạng khô có giá từ 1.2 - 2 tỷ đồng, còn ở dạng tươi giá đông trùng hạ thảo Tây Tạng thường trên 2 tỷ đồng (tùy thời điểm mà có giá khác nhau)
Theo dạng chế phẩm
Dạng nước: Đây là loại sản phẩm đông trùng hạ thảo đã qua chế biến, được đóng thành từng chai hoặc gói nhỏ dưới dạng nước hay dung dịch như yến đông trùng hạ thảo nên rất dễ sử dụng, phù hợp với nhiều đối tượng.
Giá rơi vào khoảng 70.000 - 200.000 đồng/10 chai (100ml/ chai) tùy thời điểm mà có giá khác nhau.
Bạn có thể tham khảo thêm nước yến đông trùng hạ thảo có bán tại Bách hóa XANH nhé!
Dạng viên nang: được chế biến thành từng viên nhộng. Tuỳ vào nơi sản xuất, cách chế biến và khối lượng hộp mà giá cả khác nhau, trung bình 1.000.000 - 1.500.000 đồng/hộp 100 viên được sản xuất tại Việt Nam.
Dạng bột: được làm từ đông trùng hạ thảo khô đem đi xay mịn thành bột. Giá dao động từ 150.000 - 500.000 đồng/100g bột, tùy thời điểm mà có giá khác nhau.
Một số cách chế biến đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo có thể được chế biến thành nhiều món ăn, thức uống bổ dưỡng khác nhau, phù hợp với khẩu vị và nhu cầu của từng người. Dưới đây là một số cách chế biến phổ biến:
Pha trà đông trùng hạ thảo
Đây là cách đơn giản và phổ biến nhất để sử dụng đông trùng hạ thảo.Bạn có thể dùng đông trùng hạ thảo tươi hoặc khô, pha với nước nóng như pha trà thông thường. Có thể thêm mật ong hoặc đường phèn để tăng hương vị. Uống trà đông trùng hạ thảo hàng ngày giúp tăng cường sức khỏe, nâng cao sức đề kháng.
Ngâm rượu đông trùng hạ thảo
Ngâm rượu đông trùng hạ thảo là cách để chiết xuất các hoạt chất quý giá từ đông trùng hạ thảo. Rượu đông trùng hạ thảo có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực. Nên chọn rượu trắng có nồng độ vừa phải, ngâm trong bình thủy tinh. Thời gian ngâm khoảng 1-3 tháng là có thể sử dụng.
Nấu cháo, súp đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo có thể được thêm vào các món cháo, súp để tăng cường dinh dưỡng. Các món cháo, súp đông trùng hạ thảo có tác dụng bồi bổ cơ thể, phục hồi sức khỏe sau ốm bệnh. Có thể kết hợp đông trùng hạ thảo với các loại thực phẩm bổ dưỡng khác như gà ác, chim bồ câu, nhân sâm.
Đông trùng hạ thảo ngâm mật ong
Đây là một cách phổ biến để bảo quản và sử dụng đông trùng hạ thảo. Đông trùng hạ thảo ngâm mật ong giúp tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện sức khỏe đường hô hấp và làm đẹp da. Nên chọn mật ong nguyên chất và ngâm trong bình thủy tinh. Thời gian ngâm khoảng 1-2 tuần là có thể sử dụng.
Đông trùng hạ thảo chưng yến
Đây là món ăn bổ dưỡng cao cấp, thường được dùng để bồi bổ cho người suy nhược cơ thể, người cao tuổi. Yến sào và đông trùng hạ thảo đều là những thực phẩm quý giá, kết hợp với nhau tạo nên món ăn có giá trị dinh dưỡng cao.
4Lưu ý quan trọng khi sử dụng đông trùng hạ thảo
Đối tượng nên và không nên dùng
Đối tượng nên dùng nấm đông trùng hạ thảo:
Người có sức đề kháng kém, người bị suy nhược cơ thể, người cao tuổi, người có vấn đề về tim mạch, hô hấp, sinh lý.
Các trường hợp không được dùng đông trùng hạ thảo:
- Trẻ nhỏ không nên dùng đông trùng hạ thảo. Theo đông y, trẻ em có thể 'nóng' và đông trùng hạ thảo cũng có tính nóng, do đó không nên kết hợp cùng nhau.
- Người bị chứng rối loạn đông máu không nên dùng đông trùng hạ thảo. Hàm lượng lớn chất Cordyceps có trong nấm sẽ khiến tình trạng bệnh tồi tệ hơn.
- Người đang chuẩn bị phẫu thuật. Trước 2 tuần phẫu thuật không nên dùng nấm đông trùng hạ thảo để tránh nguy cơ chảy máu trong quá trình phẫu thuật.
- Một số nhóm người bị viêm khớp dạng thấp, bệnh xơ đa cứng,... cũng không nên dùng đông trùng hạ thảo vì khiến bệnh nghiêm trọng hơn.
- Phụ nữ mang thai, đang có con bú hay đang trong thời gian hành kinh cũng không nên dùng đông trùng hạ thảo.
- Không dùng đông trùng hạ thảo dạng nguyên con cho ai bị dị ứng với con nhộng tằm.
- Không dùng đông trùng hạ thảo cho những ai bị bệnh về gan hoặc đang dùng thuốc điều trị về gan.
Tác dụng phụ có thể gặp
Mặc dù đông trùng hạ thảo được coi là một loại dược liệu an toàn, nhưng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ ở một số người, đặc biệt là khi sử dụng không đúng cách hoặc quá liều. Dưới đây là một số tác dụng phụ có thể gặp:
- Rối loạn tiêu hóa: Một số người có thể gặp các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, buồn nôn, nôn mửa, hoặc đau bụng.
- Dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với đông trùng hạ thảo, với các triệu chứng như phát ban, ngứa, sưng tấy, hoặc khó thở.
- Mất ngủ: Đông trùng hạ thảo có thể gây mất ngủ ở một số người, đặc biệt là khi sử dụng vào buổi tối. Nếu bạn gặp vấn đề về giấc ngủ, hãy thử sử dụng đông trùng hạ thảo vào buổi sáng hoặc giảm liều lượng.
- Rối loạn đông máu: Đông trùng hạ thảo có thể làm tăng nguy cơ chảy máu ở những người bị rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc làm loãng máu.
- Tương tác thuốc: Đông trùng hạ thảo có thể tương tác với một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc ức chế miễn dịch, thuốc điều trị tiểu đường và thuốc làm loãng máu.
- Tác dụng phụ khác: Một số tác dụng phụ ít gặp khác bao gồm khô miệng, chóng mặt, nhức đầu, và tăng nhịp tim.
Cách chọn mua đông trùng hạ thảo chất lượng
Để đảm bảo bạn mua được đông trùng hạ thảo chất lượng, hãy lưu ý những điều sau:
- Nguồn gốc xuất xứ: Chọn mua đông trùng hạ thảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, từ các vùng núi cao như Tây Tạng hoặc các cơ sở nuôi trồng uy tín. Tránh mua các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc có giá quá rẻ.
- Hình dạng và màu sắc: Đông trùng hạ thảo tự nhiên có hình dạng giống con sâu, với phần thân màu vàng hoặc nâu vàng và phần đầu là một cây nấm nhỏ. Đông trùng hạ thảo nuôi trồng thường có hình dạng đồng đều hơn. Tránh mua các sản phẩm có màu sắc bất thường hoặc bị mốc.
- Mùi vị: Đông trùng hạ thảo có mùi thơm đặc trưng, hơi tanh nhẹ. Tránh mua các sản phẩm có mùi lạ hoặc bị ẩm mốc.
- Độ ẩm: Đông trùng hạ thảo khô phải đạt độ khô nhất định, tránh mua sản phẩm bị ẩm, mốc.
- Kiểm tra giấy chứng nhận: Chọn mua đông trùng hạ thảo có giấy chứng nhận chất lượng của cơ quan chức năng. Điều này đảm bảo sản phẩm đã được kiểm nghiệm và đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn.
- Mua tại cơ sở uy tín: Mua đông trùng hạ thảo tại các cửa hàng thuốc đông y, cửa hàng thực phẩm chức năng uy tín hoặc các trang thương mại điện tử đáng tin cậy. Tham khảo các đánh giá của người tiêu dùng trước khi mua.
- Giá cả: Đông trùng hạ thảo là một loại dược liệu quý, vì vậy giá cả thường cao. Tìm hiểu giá cả thị trường trước khi mua và tránh mua các sản phẩm có giá quá rẻ.
5Mua đông trùng hạ thảo ở đâu?
Để đáp ứng nhu cầu về sức khỏe và làm đẹp của mọi người, bạn có thể mua đông trùng hạ thảo ở các địa điểm uy tín hoặc các tiệm thuốc lớn. Tuy nhiên, bạn cần tham khảo kỹ các thông tin về hàng hoá trước khi mua. Nên lựa chọn mua tại các cơ sở uy tín, có nguồn gốc rõ ràng.
Cách nhận biết đơn giản mà bạn có thể tham khảo qua các đặc điểm sau:
- Đối với loại tươi, nguyên con: bạn cần phải quan sát hình dạng và sự nguyên vẹn của sản phẩm.
- Đối với loại khô, dạng bột, dạng nước, viên nang: Phải đảm bảo mua khi bao bì kín, nguyên vẹn, còn hạn sử dụng.
- Đối với loại trùng thảo theo xuất xứ: Nên mua tại những nơi uy tín, sẵn sàng cung cấp hoá đơn, chứng từ rõ ràng và minh bạch.
Đông trùng hạ thảo, với những công dụng tuyệt vời đã được chứng minh, xứng đáng là một loại dược liệu quý giá mà thiên nhiên ban tặng. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn tổng quan và đầy đủ hơn về nấm đông trùng hạ thảo là gì, cũng như cách sử dụng chúng hiệu quả để nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống
Có thể bạn quan tâm:
Mua nấm đông trùng hạ thảo chất lượng tại Bách hóa XANH:
