Tìm hiểu các loài rùa biển ở Việt Nam, đặc điểm nhận biết và tình hình bảo tồn, giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị sinh thái và những nỗ lực bảo vệ rùa biển.
Rùa biển là một trong những loài sinh vật quý hiếm, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái biển. Việt Nam là nơi sinh sống của nhiều loài rùa biển khác nhau, mỗi loài đều có đặc điểm riêng biệt và đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Hãy cùng tham khảo ngay về các loài rùa biển ở Việt Nam và tìm hiểu rõ hơn về thực trạng bảo tồn chúng hiện nay nhé!
15 loài rùa biển quý hiếm được tìm thấy tại Việt Nam
Rùa Xanh (Vích)
Rùa Xanh hay Vích là loài rùa biển lớn, được đặt tên theo lớp mỡ dưới mai có màu xanh lục. Chúng có mai cứng, hình bầu dục, màu xanh đen khi còn non và chuyển dần sang màu xanh hoặc nâu xanh khi trưởng thành.
Vích là loài ăn tạp khi nhỏ và chuyển sang ăn chủ yếu cỏ biển, rong biển khi lớn, đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái thảm cỏ biển. Đây là loài rùa biển phổ biến và có bãi đẻ trứng tập trung tại một số khu vực của Việt Nam như Côn Đảo.
Đồi Mồi
Đồi Mồi dễ dàng nhận biết nhờ chiếc mỏ hẹp và nhọn giống mỏ chim ưng. Mai của chúng có hình trái tim, màu sắc sặc sỡ với các hoa văn đẹp mắt, các tấm vảy mai chồng lên nhau như ngói lợp.
Đồi Mồi chủ yếu ăn bọt biển và sinh sống ở các rạn san hô, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái rạn san hô. Mai của chúng từng là nguồn vật liệu thủ công mỹ nghệ, khiến loài này bị săn bắt ráo riết và hiện đang ở mức nguy cấp.
Rùa Da
Rùa Da là loài rùa biển lớn nhất thế giới, có thể nặng tới hàng trăm ký. Điểm đặc biệt là chúng không có mai cứng bằng xương như các loài rùa khác, mà mai được bao phủ bởi một lớp da dày, chắc chắn, màu đen hoặc xám sẫm với các đốm trắng, chạy dọc theo lưng là 7 đường gờ riêng biệt.
Rùa Da có khả năng thích nghi với nước lạnh, là loài di cư xa và ăn chủ yếu sứa biển. Sự xuất hiện của chúng tại Việt Nam thường rất hiếm gặp, chủ yếu ở vùng biển xa bờ.
Rùa Quản Đồng (Loggerhead)
Rùa Quản Đồng nổi bật với chiếc đầu to, hàm khỏe, giúp chúng dễ dàng nghiền nát con mồi có vỏ cứng như động vật thân mềm và giáp xác. Mai của chúng có màu nâu đỏ đồng đều, chi trước có hai móng vuốt.
Rùa Quản Đồng có kích thước trung bình so với các loài rùa biển, là loài di cư rộng rãi và được ghi nhận phân bố tại nhiều vùng biển Việt Nam, đặc biệt tập trung ở khu vực từ Bạch Long Vĩ đến Cát Bà.
Rùa Đầu To (Vích Ri-đơ-li/Olive Ridley)
Rùa Đầu To có tên khoa học phổ biến tại Việt Nam cho loài Lepidochelys olivacea là Đồi Mồi Dứa hoặc Vích Ri-đơ-li. Đây là loài rùa biển có kích thước nhỏ nhất, mai hình vòm, màu xanh ô-liu. Đặc trưng của chúng là có số lượng tấm vảy không đối xứng ở hai bên mai, thường từ 6 đến 9 tấm.
Chúng phân bố rộng rãi trên các đại dương, nhưng bãi đẻ trứng lại rất ít. Ở Việt Nam, loài này có mặt nhưng số lượng bãi đẻ không nhiều như Vích.
2Tại sao các loài rùa biển ở Việt Nam lại đứng trước nguy cơ tuyệt chủng?
Rùa biển là biểu tượng của đại dương xanh, nhưng hiện nay, các loài rùa biển ở Việt Nam đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng ngày càng cao. Số lượng cá thể giảm mạnh qua từng năm do nhiều tác động tiêu cực từ con người và môi trường tự nhiên. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
- Khai thác và buôn bán trái phép: Trứng, thịt và mai rùa bị khai thác để làm thực phẩm hoặc đồ trang sức, khiến số lượng rùa giảm nghiêm trọng.
- Mất nơi sinh sản: Nhiều bãi biển rùa thường lên đẻ trứng bị san lấp, xây dựng khu du lịch hoặc chiếu sáng quá mức, làm rùa mất phương hướng.
- Ô nhiễm rác thải nhựa: Rùa dễ nuốt phải túi nilon, nhầm với sứa là nguồn thức ăn chính của chúng, dẫn đến ngạt thở hoặc tắc ruột.
- Mắc lưới đánh cá: Ngư cụ bỏ lại hoặc lưới trôi tự do khiến nhiều rùa bị vướng và chết đuối.
- Biến đổi khí hậu: Nhiệt độ tăng cao làm thay đổi giới tính phôi rùa trong trứng và ảnh hưởng đến tỉ lệ nở.
- Thiếu nhận thức cộng đồng: Một bộ phận người dân chưa hiểu rõ tầm quan trọng của rùa biển, dẫn đến hành vi xâm hại hoặc vô tình gây hại cho chúng.
3Các “thủ phủ” bảo tồn rùa biển ở Việt Nam
Vườn Quốc gia Côn Đảo
Vườn Quốc gia Côn Đảo được mệnh danh là nơi nuôi, ấp và thả về thiên nhiên nhiều rùa biển nhất Việt Nam, chiếm đến hơn 90% tổng lượng rùa biển của cả nước. Đây là nơi sinh sản chủ yếu của hai loài Rùa Xanh (Vích) và Đồi Mồi với khoảng 18 bãi đẻ trứng.
Từ năm 1995, Vườn đã thực hiện thành công chương trình bảo tồn, với nỗ lực hỗ trợ hàng chục nghìn rùa mẹ làm tổ và thả hàng trăm nghìn rùa con về biển. Công tác bảo tồn tại Côn Đảo được quốc tế công nhận, là thành viên của Mạng lưới các Khu bảo tồn rùa biển vùng Ấn Độ Dương - Đông Nam Á và là Khu Ramsar biển đầu tiên của Việt Nam.
Vườn Quốc gia Núi Chúa (Ninh Thuận)
Vườn Quốc gia Núi Chúa là khu vực hiếm hoi trên đất liền của Việt Nam được ghi nhận có quần thể rùa biển lên sinh sản, chủ yếu là Rùa Xanh, ngoài ra còn có Đồi Mồi và Đồi Mồi Dứa (Vích Ri-đơ-li). Vườn là một phần của Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Núi Chúa.
Công tác bảo tồn tại đây tập trung vào việc bảo vệ các bãi đẻ và cứu hộ rùa biển. Kể từ năm 2014, Vườn đã ghi nhận hàng trăm lượt rùa mẹ lên làm tổ và thả thành công hơn mười nghìn rùa con về biển, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn các loài rùa quý hiếm nằm trong Sách đỏ.
4Các câu hỏi thường gặp
Rùa biển và rùa cạn khác nhau như thế nào?
Sự khác biệt lớn nhất nằm ở chi (chân) và khả năng rụt đầu vào mai. Rùa biển có chi phát triển thành mái chèo giúp bơi lội dưới đại dương, chúng không thể rụt đầu cùng chân vào mai để tự vệ. Ngược lại, rùa cạn bao gồm rùa nước ngọt có chi giống chân hoặc bàn chân có móng vuốt để đi lại trên đất liền hoặc đáy ao hồ, chúng có thể rụt đầu, chân vào mai cứng để bảo vệ.
Tuổi thọ của rùa biển là bao nhiêu?
Tuổi thọ của rùa biển trong tự nhiên khá dài, có thể lên tới 50 đến 100 năm hoặc hơn. Tuy nhiên, việc xác định chính xác tuổi thọ rất khó khăn. Giống như nhiều loài bò sát khác, tuổi trưởng thành sinh sản của chúng chậm, thường mất từ 20 đến 30 năm.
Chúng ta có thể làm gì để giúp bảo vệ rùa biển Việt Nam?
Mỗi người đều có thể góp phần bảo vệ rùa biển bằng cách không săn bắt hay mua bán trứng, thịt và mai rùa, giảm rác thải nhựa, tôn trọng các bãi đẻ trứng và tham gia hoặc ủng hộ các chương trình bảo tồn. Bên cạnh đó, hãy nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị sinh thái của rùa biển cũng là bước quan trọng để giúp các loài rùa quý hiếm này tồn tại lâu dài.
Việc tìm hiểu và bảo vệ các loài rùa biển ở Việt Nam là cần thiết để giữ gìn sự đa dạng sinh học và cân bằng hệ sinh thái biển. Mỗi hành động bảo vệ, từ việc giữ gìn môi trường đến hỗ trợ các chương trình bảo tồn, đều giúp những loài rùa quý hiếm này tiếp tục tồn tại.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua trái cây các loại tại Bách hóa XANH:
