Khám phá sự tích dân gian tháng cô hồn, từ truyền thuyết Quỷ Môn Quan đến điển tích Vu Lan báo hiếu và ý nghĩa ngày Xá tội vong nhân trong văn hóa Việt.
Tháng 7 Âm lịch thường gắn với hình ảnh u ám, những quan niệm tâm linh và phong tục cúng kiếng. Nhưng phía sau đó là sự tích dân gian tháng cô hồn, các điển tích Phật giáo sâu sắc và đầy nhân văn. Bài viết dưới đây sẽ đưa bạn trở về nguồn cội của tháng cô hồn, nơi khởi nguồn của lòng từ bi và đạo hiếu.
1Sự tích về ngày Xá tội vong nhân (Cúng cô hồn)
Ngày Xá tội vong nhân, hay còn gọi là cúng cô hồn, là một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong tháng cô hồn, bắt nguồn từ những truyền thuyết và điển tích lâu đời.
Truyền thuyết Diêm Vương mở Quỷ Môn Quan
Theo quan niệm dân gian, vào ngày rằm tháng 7 âm lịch hằng năm, Diêm Vương sẽ mở cửa Quỷ Môn Quan (cổng địa ngục) để các vong linh được tự do trở về dương gian thăm viếng gia đình, hoặc lang thang tìm kiếm thức ăn, đồ cúng.
Thời gian mở cửa kéo dài từ mùng 2 tháng 7 cho đến hết ngày 14 hoặc 15 tháng 7. Vì vậy, trong khoảng thời gian này, người dân thường tổ chức các lễ cúng để bố thí cho những vong hồn không nơi nương tựa, tránh để họ quấy phá cuộc sống trần gian. Đây là nguồn gốc tháng cô hồn quen thuộc với nhiều người.
Điển tích về A Nan và con quỷ Diệm Khẩu (Miệng Lửa)
Một điển tích xá tội vong nhân khác, sâu sắc hơn về mặt Phật giáo, là câu chuyện về Tôn giả A Nan (Ananda). Trong một đêm thiền định, Tôn giả A Nan đã gặp một con quỷ dữ tên là Diệm Khẩu (Miệng Lửa) với hình thù gớm ghiếc, thân thể tiều tụy.
Một lần khi đang thiền định, đệ tử A Nan gặp một con quỷ tên Diệm Khẩu hiện lên và báo rằng ông chỉ còn sống được ba ngày, sau khi chết đi, biến thành quỷ đói giống nó. Để tránh được kiếp nạn này, A Nan phải cúng dường cho tất cả chúng sinh đói khổ, đặc biệt là loài quỷ đói.
Trước lời cảnh báo của Diệm Khẩu, A Nan lo sợ và cầu xin Đức Phật chỉ dạy để thoát khỏi nghiệp báo, A Nan làm theo lời Phật dạy: chuẩn bị lễ cúng gồm cháo trắng, gạo muối để bố thí cho cô hồn. Từ đó, điển tích xá tội vong nhân này trở thành cơ sở cho việc cúng thí thực cho các vong hồn trong Rằm tháng 7, thể hiện tinh thần từ bi, cứu độ chúng sinh của Phật giáo.
2Sự tích về Lễ Vu Lan báo hiếu
Bên cạnh ngày Xá tội vong nhân, tháng cô hồn còn gắn liền với một nghi lễ thiêng liêng khác là Lễ Vu Lan báo hiếu, mang ý nghĩa sâu sắc về tình cảm gia đình.
Sự tích Lễ Vu Lan nổi tiếng nhất là câu chuyện về Đại đức Mục Kiền Liên, một trong những đệ tử hàng đầu của Đức Phật, nổi tiếng với thần thông quảng đại. Mẹ của ông là bà Thanh Đề, khi còn sống đã gây nhiều nghiệp ác, không tin Tam Bảo. Sau khi qua đời, bà phải chịu cảnh đọa đày trong địa ngục, làm quỷ đói.
Mục Kiền Liên đã dùng thần thông xuống tận địa ngục để cứu mẹ. Tuy nhiên, dù cố gắng ông cũng không thể cứu được mẹ mình khỏi cảnh khổ. Sau đó, Đức Phật đã chỉ dạy rằng, chỉ khi hợp sức với chư tăng và chư Phật vào ngày rằm tháng 7 thì mới có đủ công đức để cứu mẹ. Mục Kiền Liên làm theo lời Phật dạy, cuối cùng đã cứu được mẹ mình.
Từ đó, sự tích Lễ Vu Lan này trở thành ngày trọng đại để con cháu bày tỏ lòng hiếu thảo với cha mẹ, ông bà, không chỉ đối với những người còn sống mà cả những người đã khuất, cầu mong họ được siêu thoát và an lành.
3Phân biệt ý nghĩa của các sự tích
Mặc dù cùng diễn ra trong truyền thuyết tháng 7 âm lịch và thường được tổ chức gần nhau, nhưng Lễ Vu Lan báo hiếu và ngày Xá tội vong nhân có ý nghĩa và nguồn gốc khác biệt rõ ràng:
- Lễ Vu Lan: Bắt nguồn từ điển tích Mục Kiền Liên cứu mẹ, mang ý nghĩa cốt lõi là báo hiếu, hướng về cha mẹ, ông bà, tổ tiên, những người thân yêu đã sinh thành và dưỡng dục chúng ta. Đây là dịp để thể hiện lòng biết ơn và sự tưởng nhớ sâu sắc.
- Lễ Xá tội vong nhân (Cúng cô hồn): Bắt nguồn từ điển tích A Nan và tín ngưỡng dân gian về việc Diêm Vương mở Quỷ Môn Quan. Lễ này mang ý nghĩa từ bi, bố thí cho các vong hồn không nơi nương tựa, không người thờ cúng, những linh hồn lang thang, đói khổ.
Do cùng diễn ra trong tháng 7 âm lịch và đều mang yếu tố tâm linh, nên hai lễ này thường được gộp chung trong các hoạt động cúng bái của gia đình và chùa chiền. Tuy nhiên, bản chất và ý nghĩa của mỗi lễ là khác biệt, mỗi nghi lễ đều có mục đích và đối tượng riêng.
4Các sự tích dân gian khác trong tháng 7 Âm lịch
Ngoài các sự tích dân gian tháng cô hồn đã kể trên, tháng 7 âm lịch còn gắn liền với một câu chuyện tình yêu lãng mạn, nổi tiếng khác.
Sự tích Ngưu Lang - Chức Nữ (Lễ Thất Tịch) là câu chuyện tình yêu đầy bi kịch nhưng cũng rất lãng mạn giữa chàng Ngưu Lang và nàng Chức Nữ. Do phạm luật trời, họ bị Ngọc Hoàng chia cắt, mỗi người một bờ sông Ngân Hà và chỉ được gặp nhau duy nhất một lần vào ngày 7 tháng 7 âm lịch hàng năm, nhờ đàn quạ bắc cầu Ô Thước.
Lưu ý: Mặc dù sự tích Ngưu Lang - Chức Nữ gắn với Lễ Thất Tịch (được ví như Valentine của châu Á), không liên quan trực tiếp đến tháng cô hồn hay ý nghĩa xá tội vong nhân, nhưng nó cũng là một câu chuyện nổi bật và quen thuộc trong truyền thuyết tháng 7 âm lịch, làm phong phú thêm nét văn hóa dân gian trong tháng này.
5Giải đáp các câu hỏi thường gặp (FAQ)
Sự tích tháng cô hồn có nguồn gốc từ đâu?
Sự tích tháng cô hồn có nguồn gốc từ sự kết hợp của nhiều yếu tố: truyền thuyết Diêm Vương mở Quỷ Môn Quan trong tín ngưỡng dân gian, và điển tích A Nan và quỷ Diệm Khẩu trong Phật giáo, cùng với quan niệm về ngày xá tội vong nhân.
Lễ Vu Lan có phải là ngày cúng cô hồn không?
Lễ Vu Lan không phải là ngày cúng cô hồn, mặc dù cả hai thường được tổ chức trong tháng 7 âm lịch. Lễ Vu Lan mang ý nghĩa báo hiếu, tri ân cha mẹ và tổ tiên, hướng về người đã khuất trong gia đình. Cúng cô hồn (Xá tội vong nhân) là hành động bố thí, thể hiện lòng từ bi đối với những vong hồn lang thang, không nơi nương tựa.
Tại sao lại cúng cháo loãng trong lễ cúng cô hồn?
Việc cúng cháo loãng trong lễ cúng cô hồn bắt nguồn từ điển tích A Nan và con quỷ Diệm Khẩu. Con quỷ Diệm Khẩu có miệng hẹp như kim hoặc bị lửa thiêu đốt nên không thể nuốt được thức ăn đặc. Cháo loãng dễ ăn, dễ nuốt, phù hợp với thể trạng khổ sở của các vong hồn đói khát, thể hiện lòng từ bi và mong muốn giúp họ xoa dịu nỗi đau.
Dù mang màu sắc tâm linh và phần nào khiến nhiều người e ngại, tháng cô hồn là dịp để thể hiện lòng từ bi, tình người và tri ân tổ tiên. Những sự tích dân gian tháng cô hồn, từ truyền thuyết Quỷ Môn Quan đến điển tích Vu Lan báo hiếu, chính là lời nhắc về nhân quả, lòng hiếu thảo và sự sẻ chia giữa người với người – dù là trần thế hay linh hồn vô hình.
Có thể bạn quan tâm:
Chọn mua trái cây tươi ngon, giá tốt tại Bách Hoá XANH nhé:
