Giới tính sinh học, xu hướng tính dục và bản dạng giới có gì khác nhau?

Xã hội ngày càng phát triển, những định kiến về giới tính cũng dần dần được loại bỏ. Thay vào đó, chúng ta nhận được sự thấu hiểu, công nhận của cộng đồng về giới tính và xu hướng tình dục của bản thân. Tuy nhiên trong quá trình tìm hiểu này, có rất nhiều người không phân biệt được các khái niệm về “giới tính sinh học”, “xu hướng tính dục” hay “bản dạng giới”. Vì vậy, hãy cùng Bách hóa XANH tìm hiểu về vấn đề này ngay thôi nào.

Giới tính sinh học (biological sex) được xác định dựa trên các yếu tố sinh học như giải phẫu học, nội tiết tố và nhiễm sắc thể. Từ những thông tin này, con người được phân loại là nam hoặc nữ khi mới sinh ra. Tuy nhiên, không phải người nào cũng rơi vào hai nhóm truyền thống này. Liên giới (intersex) là thuật ngữ để chỉ những người có biến thể về cơ quan sinh dục và nhiễm sắc thể. Có thể họ sở hữu cơ quan sinh dục của cả nam và nữ hoặc chỉ có cơ quan sinh dục đặc trưng của một giới tính, nhưng lại có nhiễm sắc thể đại diện cho giới tính khác. Điều này làm cho việc phân định giới tính trở nên phức tạp hơn và không thể dựa vào một yếu tố duy nhất.

Cộng đồng Liên giới tính Bắc Mỹ (ISNA) đã ước tính rằng tỉ lệ liên giới tính trong dân số bình quân chiếm khoảng 1 trên 2,000 ca sinh. Mặc dù liên giới tính không phổ biến, nhưng nó cũng không hiếm trong xã hội. Nhằm tránh sự mập mờ và không chính xác khi đề cập đến người chuyển giới, cụm từ "giới tính khi sinh ra" (sex assigned at birth) được khuyến khích sử dụng thay cho "giới tính" hay "giới tính sinh học". Điều này nhấn mạnh rằng giới tính của một người có thể thay đổi theo thời gian và không nên bị giới hạn chỉ bởi yếu tố sinh học ban đầu.

Bản dạng giới (gender identity) là khái niệm hình thành từ những yếu tố văn hóa, xã hội và môi trường sống, đại diện cho cách mỗi người nhận thức về giới tính của bản thân và mong muốn được người khác xưng hô như thế nào.

Bản dạng giới có thể trùng khớp hoặc không trùng khớp với giới tính được xác định khi sinh ra. Khi hai giới tính này trùng khớp, người được gọi là cisgender (người hợp giới); ngược lại, nếu không trùng khớp, họ là transgender (người chuyển giới).

Bản dạng giới cũng có thể khác biệt so với cách thể hiện giới (gender expression) - cách mà người thể hiện bản dạng giới của họ ra bên ngoài. Thể hiện giới thường bao gồm các yếu tố ngoại hình và hành vi như cách ăn mặc, trang điểm, kiểu tóc, ngôn ngữ cơ thể, giọng nói và tên gọi. Ngoài ra, vai trò giới (gender role) liên quan đến các tiêu chuẩn xã hội gắn liền với từng giới tính và đã được hình thành từ lâu đời, chẳng hạn như vai trò "phái yếu" dành cho nữ và vai trò mạnh mẽ, kiên cường dành cho nam.

Xu hướng tính dục là thuật ngữ để miêu tả sự hấp dẫn về tình cảm hoặc tình dục mà một người có hướng tới những người khác. Có nhiều thuật ngữ phổ biến như dị tính, đồng tính và song tính để định nghĩa xu hướng tính dục của mỗi người. Tuy nhiên, thực tế lại có đến 46 thuật ngữ khác nhau để mô tả xu hướng tính dục, cho phép mọi người tự định danh theo cách tốt nhất phù hợp với bản thân.

Một trong số những xu hướng tính dục đáng chú ý là người toàn tính, họ cảm thấy bị thu hút bởi một cá nhân bất kể giới tính của họ. Ngoài ra, còn có nhóm người vô tính, họ không có nhu cầu hoặc đam mê tình dục với bất kỳ đối tượng nào. Những định nghĩa đa dạng này giúp mở rộng thị hiếu và chấp nhận sự đa dạng trong cách mỗi người hiểu và trải nghiệm xu hướng tính dục của chính mình.

Hệ nhị nguyên giới (binary system) là một hệ thống truyền thống trong xã hội, coi giới tính chỉ tồn tại ở hai cực giới hạn là nam và nữ, điều này thể hiện qua các câu nói lâu đời như “Nếu không phải là nam thì chắc chắn là nữ,” “Nếu không thích màu hồng thì sẽ thích màu xanh” . Tuy nhiên, giới tính không phải là một cán cân đơn giản như vậy. Nó nên được hiểu như một quang phổ đa dạng, không giới hạn chỉ ở hai loại nam và nữ, mà có thể nằm ở bất kỳ điểm nào trên phổ và thay đổi theo thời gian.

Những người không muốn bị gắn nhãn bởi hệ nhị nguyên giới thường sử dụng thuật ngữ "xuyên giới" (non-binary/genderqueer) để miêu tả bản thân. Họ có thể cảm nhận rằng giới tính của họ không rơi vào hai hình mẫu truyền thống nam hoặc nữ. Ngoài ra, những người cảm thấy giới tính của mình thay đổi theo thời gian có thể sử dụng thuật ngữ "genderfluid" để diễn đạt sự biến đổi trong cách thể hiện giới tính của mình. Tôn trọng và đa dạng hóa cách hiểu và trải nghiệm giới tính là điểm quan trọng trong xã hội đương đại.